‘Vragen stellen is goed, maar waar houdt het op?’
In een Rotterdamse moskee geven filosofen tips aan ouders hoe ze met hun kinderen kunnen filosoferen. Dat kan door vragen te stellen, zeggen ze. Dat kan zijn, zegt een ouder, maar leiden die vragen niet tot verwarring?
Maaike van Houten 11 april 2023
Op de bank vooraan in de gebedsruimte in de Rotterdamse moskee (edit: Centrum de Middenweg) houdt kinderfilosoof Sabine Wassenberg het boek omhoog dat ze samen met Kamel Essabane schreef. “Kijk, elk hoofdstuk eindigt met een paar vragen.”
Op de beige vloerbedekking zitten op paaszondag overwegend vrouwen, rond de twintig, de meeste mannen leunen tegen de wanden van deze lichte ruimte in de moskee Centrum De Middenweg in Rotterdam. Ze zijn gekomen voor de workshop ‘Hoe filosofeer je met kinderen?’, die Wassenberg en Essabane houden in aanloop naar de Week van de kinderfilosofie. De organisatie is in handen van het Fahm Instituut, dat de kennis van de islam wil verbeteren door academische kennis toegankelijk te maken met lezingen en andere activiteiten.
De zoon van de gazelle
In de hoek staat de minbar waar de imam de dagelijkse gebeden leidt, ervoor liggen een paar gebedskleedjes. Er hangt een scherm met de tijden waarop hier en elders in de wereld de vasten wordt verbroken, op deze avond is dat in Nederland om 20.35 uur.
Af en toe lopen er een paar kinderen door de gebedsruimte. ‘Schoenen uit’, roept de een de ander toe. De volwassenen in de gebedsruimte luisteren aandachtig naar de presentatie van kinderfilosoof Wassenberg en Kamel Essabane, die aan de Radboud Universiteit in Nijmegen promotie-onderzoek doet naar islamitisch godsdienstonderwijs.
Ze schreven samen "De zoon van de gazelle", een hervertelling van Hayy ibn Yaqzan, een boek uit de twaalfde eeuw van de islamitische filosoof en theoloog Ibn Tufayl. Kort gezegd gaat het over een jongen die alleen op een eiland opgroeit, verdwaalt in een grot en daar een ervaring krijgt die goddelijk genoemd kan worden.
Of gebeurt er iets anders? Vragen stellen, dat is volgens dit filosofische duo de essentie van filosoferen met kinderen. Wassenberg legt de ouders uit hoe ze dat kunnen doen: “Je hoeft de antwoorden niet te hebben, een antwoord is niet goed of fout. Je kunt niet zeggen of een kind gelijk heeft, je kunt alleen zeggen: wat heb je mooi nagedacht.”
‘Leiden al die vragen bij kinderen niet tot verwarring?’
Als ze vraagt wie er van plan is om op deze manier met de kinderen te gaan praten, gaan er een stuk of vijf vingers omhoog. Hajar Bekkali heeft een wedervraag. Ze heeft vier kinderen, de oudste is 17, de jongste is 8. Haar ervaring is dat kinderen naar concrete antwoorden zoeken, ze willen weten hoe het zit. “Leiden al die vragen bij kinderen niet tot verwarring?”
De auteurs kunnen zich daar best wat bij voorstellen. Ze adviseren een beetje te doseren, ook afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Maar toch: “Ik gun kinderen dat ze leren dat de wereld niet zwart-wit is”, zegt Wassenberg. “Twijfel en onzekerheid horen bij het leven.”
En die twijfel geldt ook voor religie, zegt Essabane: “Filosoferen is mooi om vastgeroeste kennis open te breken. We geven kinderen mee dat vanuit de islam alle antwoorden in de Koran staan. Maar de Koran kun je op verschillende manieren lezen, er zijn meerdere interpretaties mogelijk.”
Juist door regels niet voor zoete koek aan te nemen, maar te vragen naar het waarom ervan, kan er volgens hem ‘verdieping’ komen, Wassenberg noemt dat ‘doorleefd geloof’.
‘Als moslim stel je niet te veel vragen’
Na hun lezing, als kinderen en ouders de vasten breken met een dadel, water en aansluitend een maaltijd, noemt moeder van vier Bekkali deze visie op de islam ‘op zich mooi en vernieuwend’. “Ik ben er niet mee opgegroeid, als moslim stel je niet te veel vragen. Het is goed om dat te doen, maar waar houdt het op? Je wilt als gelovige niet dat je kinderen zeggen dat het geloof onzin is. Bij religie moet je erkennen dat er een god is, dat is het verschil met filosofie.”
Haar zoon Irfan van 8 laat zijn kleurplaat zien, van Hayy in de grot. Nadenken vindt hij leuk, zegt hij, en hij vindt het niet erg als zijn moeder ook niet alles weet.
Emin van 16 heeft ook een tekening gemaakt. “Religie heeft veel invloed op de manier waarop je je leven leidt”, zegt Emin boven een bordje couscous met kip en groente. Nadenkend: “Religie biedt wel antwoorden op filosofische vragen, maar religie is ook een mysterie. Ik ben moslim, ik denk dat die twee wel samenhangen.”
Week van de kinderfilosofie
De zoon van de gazelle is genomineerd voor het Beste filosofische kinderboek van 2022. Er is zowel een juryprijs als een publieksprijs. Die worden bekendgemaakt in de Week van de kinderfilosofie, die wordt gehouden van 15 tot en met 23 april. Het thema is ‘Waardeloos of waardevol’. Er zijn verschillende activiteiten en er is een boekje gemaakt waarin kinderen met dit onderwerp aan de slag kunnen.
Bron:
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/ ... ook.com%2F